Kajetanówka, Ignatówka i Cyncynopol

Wśród mieszkańców Ignatówki, Kajetanówki i Cyncynopola do dzisiaj krąży przekaz ustny, mówiący o początkach tych miejscowości. Mówi się o dziedzicu, który założył trzy nowe wsie, nazywając je od imion swoich dzieci: Ignacego, Kajetana oraz Cecylii. Dzięki źródłom archiwalnym dzisiaj możemy ten przekaz potwierdzić, dowiedzieć się więcej o założeniu wsi, a nawet poznać pierwszych mieszkańców.

Do połowy XVIII w. te leśne tereny leżały w dawnej włości biłgorajskiej, należącej niegdyś do rodu Gorajskich. W połowie XVIII w. tereny te przejął Eustachy Potocki (żył w latach 1719-1768) poprzez małżeństwo z Marianną z Kątskich (jej dziadek, Stanisław Antoni Szczuka kupił klucz biłgorajski od spadkobierców Gorajskich). W okolicy istniały wówczas starsze wsie, wchodzące w skład klucza biłgorajskiego tj. Dyle, Dobrowola (dzisiaj Wola Duża i Wola Mała) oraz Rapy (dzisiaj Rapy Dylańskie).

Nieznany świat początków Ignatówki, Kajetanówki i Cyncynopola odkrywa przed nami inwentarz klucza biłgorajskiego spisany w 1760 r., który dzisiaj znajduje się w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie. Dzięki niemu wiemy, że w 1756 r. właściciel tych dóbr Eustachy Potocki założył w lesie Bukowym zwanym Żelepsko (dzisiaj Żelebsko) majdan, w którym produkowano potaż (przetworzony popiół). Okoliczne lasy wycięto i wypalono, a na wolnym placu dziedzic postanowił założyć dwie nowe wsie, pomiędzy którymi wyznaczono pola należące do nowopowstałego folwarku. Jedna z nich – Kajetanówka – osadzona przy „Gościńcu Lubelskim”, nazwana została od imienia najstarszego syna dziedzica tj. Kajetana (żył w latach ok. 1749 – 1802), druga – Ignatówka – założona przy „Gościńcu Radecznickim”, przyjęła imię od młodszego syna, Ignacego (1750-1809). Z kolei folwark nazwano od imienia córki właściciela tj. Cecylii Urszuli (żyła w latach 1747-1771) i przyjął nazwę Cecylopol (dzisiaj Cyncynopol). W nowym folwarku znajdowały się budynki takie jak m.in.: piece potażowe, szopy, rezydencja, gumno, spichlerz, stodoła czy owczarnia.

We wsi Kajetanówki już w 1760 r. znajdowała się karczma z izbą i komorą oraz sienią zajezdną dla kilkunastu koni, a we wsi na ćwierciach osiadło 39 gospodarzy. W Ignatówce karczma miała dopiero powstać, a spis wymienia 21 osadników.

Kajetanówka, Ignatówka i Cyncynopol istnieją do dzisiaj, tworząc razem z Dylami jeden z najbardziej uroczych zakątków Ziemi Biłgorajskiej.

Źródła:

AGAD, Archiwum Gospodarcze Wilanowskie, Anteriora, sygn. 214. Inwentarz klucza biłgorajskiego.

Z. Anusik, Podział latyfundium Eustachego i Marianny z Kątskich Potockich w 1771 roku, PRZEGLĄD NAUK HISTORYCZNYCH 2018, R. XVII, NR 1 https://www.czasopisma.uni.lodz.pl/pnh/article/view/3720/3249

Mapa Galicji Zachodniej (1801-1804) – mapire.eu

Opr. Dominik Róg