Dzieje Bukowej do czasów regulacji gruntów (I poł. XIX w.)

W monumentalnym i klasycznym już dziele Aleksandra Tarnawskiego o początkach Ordynacji Zamojskiej (w skład której wchodziła Bukowa i okoliczne tereny od początku jej istnienia), dowiadujemy się, że już pod koniec XVI w. niedaleko Kocudzy powstała osada Bukowa, należąca do klucza gorajskiego. Tarnawski lokalizuje Bukowę na mapie Ordynacji Zamojskiej z 1605 r. nad rzeką o tej samej nazwie, w przybliżonym położeniu, gdzie wieś istnieje do dzisiaj. Można więc przypuszczać, że już wtedy istniała tam osada leśna, o której niestety nie mamy do tej pory więcej informacji.

Księgi metrykalne parafii w Puszczy Solskiej już w II połowie XVII w. wymieniają Bukowę jako miejsce zamieszkania Jargiełłów, Flisów, a w I połowie XVIII w. pojawiają się tam rody Małków, Malców, Mazurów, Buczków czy Małyszów. Inwentarze klucza gorajskiego z lat 30-tych i 40-tych XVIII w. informują nas o osiadłości w miejscach zwanych „na Kruszyńcu”, gdzie w 1729 r. w budzie (tak nazywano domy ówczesnych osadników leśnych) mieszkał Maciek Myszak, a 10 lat później Jakub Myszak (być może w okolicy dzisiejszej Andrzejówki), „na Suchowinie” pole przy budzie miał Józef Małysza, „w Nadziejowcu” w 1741 r. mieli pola, łąki oraz zabudowania Grzech Jachoszek (Jachosz) oraz Maciek Malec.

Pojedyncze chałupy Malca, Jachosza, Małyszy czy Myszaka w II połowie XVIII w. rozrosły się i utworzyły samodzielne, kilkuzagrodowe, rodowe osady leśne, które istniały przez kilkadziesiąt lat. Mieszkańcy tych osad od połowy XVIII w. zostali przez władze Ordynacji Zamojskiej uznawani za tzw. budziarzy (osadników leśnych, zajmujących się smolarstwem, wyrobem potażu, dziegciu, a także uprawą pól i łąk, hodowlą bydła i owiec). Wiemy na pewno, że już 1729 r. „na Paczosowym w Maziarni” piec maziarski posiadał Wojciech Malec, za co płacił czynsz. W kolejnych latach budziarze w okolicznych lasach także posiadali maziarnie, w których produkowano maź (smołę).

W latach 70-tych XVIII w. w Bukowej mieszkało 20 budziarzy i 4 leśnych (leśni zajmowali się ochroną lasów i podlegali leśniczym). Wśród budziarzów i leśnych, mieszkających pod Bukową znajdujemy rodziny Małyszów, Jargiełów, Małków, Malców, Pawlosów, Szewców, Starów (Startek?), Nysów, Fusiarów, Kiszków, Babiek, Cieślaków i Boberów. Mapy i inwentarze z przełomu XVIII i XIX w. dają informację o kilku oddzielnych osadach takich jak Malce, Myszaki, Jachosze, Bukowa i Małki.

W I połowie XIX w. z inicjatywy władz Ordynacji Zamojskiej dokonano regulacji gruntów, tworząc wsie poniekąd od nowa. Okolicznych budziarzy, mieszkających na uroczyskach leśnych, przesiedlono do wsi i nadano im pola i łąki.  Zmieniły się również ich powinności, gdyż byli oni od tej pory traktowani jak chłopi, osadzeni na roli. Jednak ich dawne zwyczaje i przywiązanie do lasu pozostały. Życie budziarzy od zawsze związane było z drewnem, co przetrwało do dzisiaj w kultywowanych w Bukowej rzemiosłach tradycyjnych jak wyrób łubów czy łyżek drewnianych. Wśród mieszkańców Bukowej do dzisiaj krążą też przekazy o starych osiedliskach, gdzie dawniej żyli ich potomkowie, a podział na kilka rodowych osad znalazł oddźwięk w dzisiejszym nazewnictwie poszczególnych części wsi (Małki, Majdan, Malce itd.).